mərkəzləşdirilmiş xərc

İqtisadiyyatda orta xərc və ya ədəd xərci istehsal olunmuş məhsulların sayına (Q) bölünmüş cəm xərcə bərabərdir. O, həm də orta dəyişkən xərclərin (Q-yə bölünmüş cəm dəyişkən xərclər) orta dəyişməyən xərclərlə (Q-yə bölünmüş cəm dəyişməyən xərclər) cəminə bərabərdir. Orta xərc nəzərdə olan vaxtdan asılı ola bilər, misal üçün yaxın gələcəkdə istehsalın artımı daha baha başa gələ bilər və ya qeyri-mümkün ola bilər. Orta xərclər təklif əyrisinə təsir göstərir və tələb və təklifin əhəmiyyətli bir komponentidir.

Ortalama xərc (ing. average cost) — məhsulun həcminə bölünən və ya orta sabit və orta dəyişkən xərclərin cəminə bərabər olan firmanın ümumi xərcləri. (АС=AVC+AFC) == Tərifi == K. R. Makkonellu və S. L. Brüyə görə, orta xərclər - firmanın istehsal etdiyi məhsulların miqdarına bölünən ümumi xərclər də sabit və dəyişkən xərclərin cəminə bərabərdir . Orta dəyişkən xərc (ing. average variable cost) — firmanın dəyişən xərclərinin ümumi həcmi, istehsal olunan məhsulların miqdarına bölünür. Orta sabit maya dəyəri (ing.

Sosial xərc (ing. social cost) iqtisadi nəzəriyyədə — əməliyyatdan irəli gələn özəl xərclərin və istehlakçılara heç bir kompensasiya və ya ödəmə ala bilmədikləri bir əməliyyata təsirləri nəticəsində yaranan xərclərin cəmi. == Tarixi == 1920-ci ildə ingilis iqtisadçısı Artur Sesil Piqunun "İqtisadi rifah nəzəriyyəsi" adlı əsərində müəllif xüsusi (fərdi) və sosial xərcləri mövzusunu qabartdı, Henri Sicvikin şəxsi və ictimai maraqların toqquşması fikrini inkişaf etdirdi. Sosial xərclər problemi, amerikalı iqtisadçı Ronald Kouz tərəfindən 1960-cı ildə nəşr olunan "Sosial xərclərin problemi" adlı əsərində davam etdirildi. Kouz iqtisadi agentlərin qərar qəbul edərkən, hərəkətlərinin başqaları üçün nəticələrini nəzərə almadıqları vəziyyətləri təhlil edir. == Tərifi == Yeni Palqreyv: İqtisadiyyat lüğətinə əsasən, sosial xərclər bir əməliyyat nəticəsində çəkilən özəl xərclərin və istehlakçılara heç bir kompensasiya və ya ödəmə ala bilmədikləri bir əməliyyata təsirləri nəticəsində yaranan xərclərin cəmidir. Agent əməliyyat apararaq əməliyyatı tamamlayır; xarici xərclər — əməliyyatı həyata keçirən iqtisadi agentin hərəkətlərindən başqalarının çəkməli olduqları xərclərdir. Beləliklə, sosial xərclər xüsusi və xarici xərclərin cəmidir. == Faydaların və xərclərin təhlili == Artur Piquya əsasən, xüsusi xərclərdən daha çox və ya daha az ola bilən müəssisənin fəaliyyətindən xarici təsirlərin meydana gəldiyi vəziyyəti təhlil etdi. Xüsusi faydalarla özəl xərclər və əməliyyat nəticəsində ictimai fayda ilə sosial xərclər arasındakı fərq arasında bir uçurumun (fikir ayrılığının) ortaya çıxması.

Xərc funksiyası (ing. cost function, məxaric funksiyası (ing. expenditure function) ilə qarışdırılmamalıdır) mikroiqtisadiyyatda istehsalın xərcini bildilir. Xərc funksiyası xammalın qiymətlərindən və məhsul miqdarından asılıdır.. Ümumi şəkildə c(p1, p2, y) kimi ifadə olunur (burada p1 and p2 xammalın ədəd qiymətləridir, y isə məhsulun miqdarı). Xərc funksiyası və onun təhlili Pol Samuelson (1947) və Ronald Şepard (1953) işlərində təsvir olunub. Xərc funksiyanın ümumi xüsusiyyətləri bunlardır: (1) Qeyri-mənfilik: C(p, y) > 0, əgər p > 0 və y > 0 (2) Dəyişməyən xərc yoxdur: C(p, 0) = 0 (3) y üzrə monotonluq: əgər y* > y, onda C(p, y*) > C(p, y) (4) p üzrə monotonluq: if p* > w, then C(p*, y) > C(p, y) (5) Qiymət üzrə bir dərəcəli homogenlik: C(Aw, y) = AC(w, y) (6) Qabarıqlıq: C(p, y) p üzrə çökükdür. (7) Davamlılıq: C(w, y) p üzrə davamlıdır. (8) Şepard lemması: əgər C(w, y) diferensialı tapıla bilər, onda yeganə vektor x var ki, dC(w, y)/dpi = xi.

İqtisadi xərc (iqtisadi xərclər; ing. economic costs) — mühasibat uçotunda əks olunan açıq xərclər və mühasibat sənədlərində əks olunmayan fürsət xərcləri daxil olmaqla mənbələrin cəlb edilməsinə sərf olunan xərclər. == Tərifi == K. R. Makkonell və S. L. Brüa əsasən, iqtisadi xərclər — müəyyən bir istehsal prosesi üçün bu qaynaqların sabit bir təminatını təmin etmək üçün kifayət edən resurs sahiblərinə ödənişlərdir. İqtisadi xərclərə açıq xərclər (bu müəssisədən xaricdəki tədarükçülərə ödənişlər) və gizli xərclər (müəssisə tərəfindən müstəqil olaraq istifadə olunan müəssisənin öz mənbələri üçün ödəniş və sahibkarın normal mənfəəti) daxildir. İqtisadi maliyyətlər = Görünən xərclər + Gizli xərclər .Kənd təsərrüfatı təşkilatlarında istehsal xərclərinin uçotu və məhsulun (işin, xidmətin) maya dəyərinin hesablanması üzrə Metodiki Tövsiyələrə əsasən iqtisadi xərclər aşağıdakılar daxil olmaqla ümumi xərclərdir: xərclər) və məhsulların satışı (satışı) (paylama xərcləri)) və fürsət xərcləri (dövriyyə ilə əlaqəli təşkilatın kapitalı üçün alternativ istifadədən itirilmiş mənfəət): İqtisadi xərclər = Mühasibat xərcləri + Fürsət xərcləri.Amerikalı iqtisadçılar P. Kit və F. Yanq iqtisadi xərcləri mühasibat uçotu sənədlərində tapıla bilən açıq xərclər daxil olmaqla mənbələrin cəlb edilməsinə sərf olunan bütün xərclər kimi təyin edirlər. Beləliklə, iqtisadi xərclər mühasibat uçotu tərəfindən qeydə alınan tarixi xərcləri və açıq xərcləri və sahiblərin mənbələrindən əldə edilməli olan əvəzetmə xərclərini və gizli xərcləri (normal mənfəət) əhatə edir. == İqtisadi mənfəət == Müəssisənin ümumi gəliri iqtisadi xərcləri üstələyirsə, qalan hissəsi iqtisadi mənfəət kimi sahibkara çatır [1]: İqtisadi mənfəət = Gəlirlər — İqtisadi xərclər.İqtisadi mənfəət, sahibkarın müəyyən işdə qalması üçün tələb olunan normal mənfəətdən artıq gəliri təmsil etdiyi üçün maya daxil deyil. İqtisadi mənfəət sıfırdırsa, təşəbbüskar hələ də normal mənfəət daxil olmaqla bütün görünən və gizli xərcləri qarşılayır.

Xərc-fayda analizi (XFA) (ing. benefit–cost analysis / cost–benefit analysis / CBA) — qərar qəbul edərkən istifadə olunan iqtisadi qiymətləndirmə metodu və pul vahidi ilə müəyyən bir layihə və ya siyasətlə əlaqəli üstünlükləri (faydaları) və çatışmazlıqlarını (xərclərini) müəyyən etməyə imkan verir.. XFA-nın iki əsas tətbiqi vardır: İnvestisiyanın (və ya qərarın) əsaslı olub olmadığını müəyyənləşdirmək, faydalarının xərclərindən çox olub olmadığını və - nə qədər olduğunu müəyyənləşdirmək. İnvestisiyaların (və ya qərarların) müqayisəsi üçün hər bir variantın ümumi gözlənilən dəyərini və ümumi gözlənilən mənfəətləri ilə müqayisə etmək üçün əsas təmin etmək.XFA maya səmərəliliyi təhlili ilə əlaqədardır. XFA-də fayda və xərclər pul ifadəsində ifadə olunur və pulun vaxt dəyəri üçün düzəldilir; zaman ərzində bütün fayda və xərc axınları, fərqli dövrlərdə çəkilməsindən asılı olmayaraq ümumi cari dəyəri ilə ifadə olunur. Bununla əlaqəli digər metodlar arasında maliyyət faydası analizi, risk-fayda təhlili, iqtisadi təsir analizi, maliyyə təsiri analizi və investisiya gəliri (SROI) analizi yer alır. Xərc-fayda təhlili, təşkilatlar tərəfindən müəyyən bir siyasətin məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirmək üçün tez-tez istifadə olunur. Hər hansı bir alternativin və status-kvonun hesabı daxil olmaqla gözlənilən fayda və xərclər balansının təhlili. XFA, bir siyasətin faydalarının digər alternativlərə nisbətən maliyyətlərindən (və nə qədər) çox olub olmadığını proqnozlaşdırmağa kömək edir. Bu, alternativ siyasətlərin xərc-fayda nisbəti baxımından sıralanmasına imkan verir.

1930-cu illərdə "Savadsızlığı ləğv etmək haqqında qərar"dan sonra iri yaşayış məntəqələrində ilk "Qiraət komaları" yaradılmışdır.Bu qiraət komaları o dövrdə" Xalq Maarif Komissarlığı" na tabe idi.Yaşlıların dediyinə görə belə komalardan biri iri yaşayış məntəqəsi olduğu üçün Yuxarı Cülyan kəndində yaradılmışdır. Kitabxanalar rəsmi olaraq İsmayıllıda,Lahıcda, Basqalda, Quşencədə, Qalacıq və Diyallıda 1947-ci ilin yanvar ayında yaradılmışdır . İlk kitabxana binası da 1947-ci ildə XMK-ı Süleyman Rəhimovun sərəncamı ilə indiki Mədəniyyət sarayının yerində tikilmişdir. 1947-ci ildə İsmayıllıda ilk kitabxananın təşkilatçısı Bəsirə İsrayılova olmuşdur. İsmayıllıda kitabxana ilk dəfə 1948-ci ildə rayon mərkəzində yaradılıb. Açılışında xalq şairləri Süleyman Rüstəm və Səməd Vurğun iştirak edib. İsmayıllıda Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi 1981-ci ilin yanvar ayından təşkil olunmağa başlamışdır. 1984-cü ildən başlayaraq müxtəlif illərdə İlham Rəhimov,Lətifə Mirzəyeva,Vaqif Ağayev,Həmid Hacıyev , Ələddin Ələkbərov MKS-nin direktoru işləmişdir. Hal- hazırda MKS-nin direktoru Könül Baxışovadır. Şöbələr Mərkəzi kitabxanada 6 şöbə fəaliyyət göstərir: 1. Xidmət şöbəsi 2. Metodika şöbəsi 3. Kitabişləmə və komplektləşdirmə şöbəsi 4. Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması şöbəsi 5. İnformasiya – Resurs şöbəsi 6. Uşaq şöbəsi 1981-ci ildən MKS kimi formalaşıb.

Binəqədi rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi — Bakı şəhər Mədəniyyət və Turizm Baş İdarəsinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemlərindən biri. Binəqədi rayon MKS-nin direktoru: Rəna Fikrət qızı Biləndərli Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2008-ci il tarixli 3072 saylı "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008–2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" haqqında Sərəncamının Tədbirlər Planının 2.1.5 bəndinə uyğun olaraq 2011-ci ildə yaradılıb. Binəqədi rayonunda yerləşən 8 kitabxana (V. Q. Korolenko ad. Mərkəzi Şəhər Gənclər Kitabxanası, 8-ci mkr. kütləvi kitabxanası, Ş. Qurbanov ad. kütləvi kitabxana, Biləcəri qəsəbə kütləvi kitabxanası, Hüseyn Cavid ad. kütləvi kitabxana, Xoca-Həsən qəsəbə kütləvi kitabxanası, Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanası və Süleyman Rüstəm ad. kütləvi kitabxana) bazasında Binəqədi rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) yaradılıb. Hal-hzırda MKS-də 7 kitabxana fəaliyyət göstərir. Binəqədi rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) tərkibində 6 şöbə — Oxuculara xidmət şöbəsi, Uşaq şöbəsi, İnformasiya resurs şöbəsi, Komplektləşdirmə və kitabişləmə şöbəsi, Metodika və biblioqrafiya şöbəsi, Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması şöbəsi fəaliyyət göstərir.

Nərimanov rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi — Bakı şəhər Mədəniyyət və Turizm Baş İdarəsinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemlərindən biridir. Nərimanov rayon MKS-nin direktoru: T.S.İndeykina Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2008-ci il tarixli 3072 saylı "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008–2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" haqqında Sərəncamının Tədbirlər Planının 2.1.5 bəndinə uyğun olaraq 2011-ci ildə yaradılıb. Nərimanov rayonunda yerləşən 4 kitabxana (A.Şaiq adına uşaq kitabxanası, A.P.Çexov adına kütləvi kitabxana, T.Şahbazi adına kütləvi kitabxana və A.Qaydar adına uşaq kitabxanası) bazasında Nərimanov rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) yaradılıb. Hal-hazırda MKS-də 3 kitabxana fəaliyyət göstərir. Nərimanov rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) Mərkəzi kitabxanasının tərkibində 6 şöbə — Oxuculara xidmət şöbəsi, Uşaq şöbəsi, İnformasiya resurs şöbəsi, Komplektləşdirmə və kitabişləmə şöbəsi, Metodika və biblioqrafiya şöbəsi, Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması şöbəsi fəaliyyət göstərir. Rəhbərlik Mərkəzi Kitabxana tərəfindən aparılır. == Tarixi və Struktur == ==== Mərkəzi kitabxana ==== Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 06 oktyabr 2008-ci il tarixli 3072 saylı "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008–2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"haqqında Sərəncamının Tədbirlər planının 2.1.5. bəndinə uyğun olaraq Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti Başçısının 2011-ci il 24 yanvar tarixli 40 nömrəli sərəncamının icrasını təmin etmək məqsədi ilə verilən Bakı Şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsinin "Mərkəzləşdirilmiş kitabxana sisteminin yaradılması haqqında"27 yanvar 2011-ci il tarixli 4 saylı əmrinə əsasən, Nərimanov rayon A.Şaiq adına uşaq kitabxanası, Nərimanov rayon Mərkəzi Kitabxana adlandırılmışdır. ==== 1 saylı kitabxana-filial ==== 1956-cı ildə Nərimanov rayonunda "Montin"adına kütləvi kitabxana yaradılmışdır. 1960-cı ildən Nərimanov rayonu, Məmmədzadə küçəsi 11 ünvanına köçürülmüşdür və həmin vaxtdan adı dəyişdirilib A.P.Çexov adına kütləvi kitabxana olmuşdur.

Qax rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin vəzifəsi rayon əhalisinə kitabxana xidməti göstərmək, müxtəlif tədbirlərlə insanları kitabxanalara cəlb etmək, kitab oxumağı sevdirməkdir. == Qaxda kitabxananın tarixi == Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi çox qədimdir. Qax rayonunda ilk kitabxana arxiv sənədlərinə əsaslanaraq 1906-cı ildə “Qiraət koması” şəklində Qaxın İçəri Bazar adlanan ərazisində o dövrün maarifçi ziyalılarından olan, Tiflisdəki “Zaqafqaziya” qəzetinin Azərbaycan bölməsinin müdiri Həmzət bəy Qəbulov Şirvanskinin evində fəaliyyət göstərmişdir. H. Qəbulov Şirvanski o dövrün mütərəqqi insanlarını da bu işə cəlb etmiş, onlara öz hesablarına kitabxanaya kitab almalarını təvəqqe etmişdi. Tarixi mənbələr və araşdırmalar göstərir ki, 1906- cı ildən bu günə qədərki dövrdə ziyalılarımızın səyi ilə yaradılan mədəni-maarif ocağı olan kitabxan ləğv olunmamış, inkişaf etdirilərək bu günkü səviyyəyə çatdırılmışdır. Qaxda kitabxanalar 1920-ci ildən 1945-ci ilədək Xalq Maarif şöbəsinin nəzdində fəaliyyət göstərmişdir. 1945-ci ildə rayonlarda Mədəniyyət şöbələri təşkil edilərkən bütün mədəni-maarif müəssisələri, o cümlədən kitabxanalar mədəniyyət şöbəsinin nəzdinə keçmişdir. 1979-cu ildən rayonumuzda kitabxanalar Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi şəklində fəaliyyət göstərməyə başladı. 1979-cu ildən Mərkəzi kitabxana görkəmli Azərbaycan dramaturqu, şairi və nasiri Cəfər Cabbarlının adını daşıyır. 2017-ci il yanvar ayı tarixindən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin strukturunun təkmilləşdirilməsi haqqında” 29 mart 2016-cı il tarixli sərəncamına uyğun olaraq Qax rayon MKS-i Şəki Regional Mədəniyyət İdarəsinin tərkibində fəaliyyətini davam etdirir.

Xocalı rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi — Xocalı şəhər Mərkəzi kitabxanası 1969-cu ildə yaradılmışdır. == Haqqında == Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq müharibəsi nəticəsində Xocalı rayon MKS-in zəngin kitab fondu məhv edilmişdir. 2012-ci ildən Goranboy rayonunun Aşağı Ağcakənd qəsəbəsində fəaliyyət göstərir. Xocalı rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminə 1 Mərkəzi Kitabxana və 14 kənd kitabxana filialı daxildir. Bu filiallar Gəncə şəhərində, Bərdə, Şəki və Goranboy rayonlarında yerləşir. Hazırda MKS-in kitab fondu 50 min nüsxəyə yaxın, oxucuların sayı isə 1969 nəfərdir. Kosalar kəndindəki 2 kitabxana Yaloba kənd Mədəniyyət evində, Kərkicahan qəsəbə kitabxanası Kərkicahan qəsəbə klubunda, Cəmilli kənd kitabxanası Cəmilli İcra nümayəndəliyində, Meşəli kitabxanası Meşəli qəsəbəsindəki kitabxana binasında yerləşir. Digər kitabxanalar isə şəxsi evlərdə fəaliyyət göstərirlər. Yeni salınmış qəsəbələrdə 3 kitabxana fəaliyyət göstərir. (Aşağı Ağcakənd, Börü və Meşəli).

1930-cu illərdə "Savadsızlığı ləğv etmək haqqında qərar"dan sonra iri yaşayış məntəqələrində ilk "Qiraət komaları" yaradılmışdır.Bu qiraət komaları o dövrdə" Xalq Maarif Komissarlığı" na tabe idi.Yaşlıların dediyinə görə belə komalardan biri iri yaşayış məntəqəsi olduğu üçün Yuxarı Cülyan kəndində yaradılmışdır. Kitabxanalar rəsmi olaraq İsmayıllıda,Lahıcda, Basqalda, Quşencədə, Qalacıq və Diyallıda 1947-ci ilin yanvar ayında yaradılmışdır . İlk kitabxana binası da 1947-ci ildə XMK-ı Süleyman Rəhimovun sərəncamı ilə indiki Mədəniyyət sarayının yerində tikilmişdir. 1947-ci ildə İsmayıllıda ilk kitabxananın təşkilatçısı Bəsirə İsrayılova olmuşdur. İsmayıllıda kitabxana ilk dəfə 1948-ci ildə rayon mərkəzində yaradılıb. Açılışında xalq şairləri Süleyman Rüstəm və Səməd Vurğun iştirak edib. İsmayıllıda Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi 1981-ci ilin yanvar ayından təşkil olunmağa başlamışdır. 1984-cü ildən başlayaraq müxtəlif illərdə İlham Rəhimov,Lətifə Mirzəyeva,Vaqif Ağayev,Həmid Hacıyev , Ələddin Ələkbərov MKS-nin direktoru işləmişdir. Hal- hazırda MKS-nin direktoru Könül Baxışovadır. Şöbələr Mərkəzi kitabxanada 6 şöbə fəaliyyət göstərir: 1. Xidmət şöbəsi 2. Metodika şöbəsi 3. Kitabişləmə və komplektləşdirmə şöbəsi 4. Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması şöbəsi 5. İnformasiya – Resurs şöbəsi 6. Uşaq şöbəsi 1981-ci ildən MKS kimi formalaşıb.

Şuşa Şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi — Şuşada ilk şəhər kitabxanası 1897-ci ilin fevralında yaradılmışdır. Təməli Mir Möhsün Nəvvab tərəfindən qoyulan bu kitabxana-qiraətxananın çoxlu sayda ziyalı üzvləri olmuşdur. M. M. Nəvvab özünün daş mətbəəsində Şuşa şairlərinin şeirlərini çap etdirmişdir. Kitabxananın yaradılmasında şairə Xurşidbanu Natəvanın oğlu Mehdiqulu xanın, həkim Kərim Bəy Mehmandarovun böyük xidmətləri olmuşdur Sovet hakimiyyəti dövründə M. M. Nəvvabın yaratdığı kitabxananı Miriş ağa işlətmişdir. Daha sonralar Şuşa şəhərində daha 2 kitabxana: şəhər və uşaq kitabxanaları fəaliyyət göstərmişdir. == Haqqında == 1977-ci ilin may ayında Şuşa şəhər kitabxanasının fəaliyyəti genişləndirilərək Şuşa rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) yaradılmışdır. Yaradılan zaman MKS 1 Mərkəzi Kitabxananı, 1 şəhər kitabxanasını, 17 kənd kitabxana filialını əhatə etmişdir. Sonralar əhali sayının artması, oxucu tələbatının çoxalması şəhərdə yeni şəhər, uşaq və gənclər filiallarının açılmasına şərait yaratmışdır. Rayon MKS-nin tərkibində 32 kitabxana binası mövcud olmuşdur. 1991-ci ilin məlumatına görə rayon MKS-də işçilərin sayı 103 nəfər, kitabxana fondunun ümumi həcmi 200 min nüsxə, oxucularının ümumi sayı 10 min nəfər təşkil etmişdir.

Şuşa Şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi — Şuşada ilk şəhər kitabxanası 1897-ci ilin fevralında yaradılmışdır. Təməli Mir Möhsün Nəvvab tərəfindən qoyulan bu kitabxana-qiraətxananın çoxlu sayda ziyalı üzvləri olmuşdur. M. M. Nəvvab özünün daş mətbəəsində Şuşa şairlərinin şeirlərini çap etdirmişdir. Kitabxananın yaradılmasında şairə Xurşidbanu Natəvanın oğlu Mehdiqulu xanın, həkim Kərim Bəy Mehmandarovun böyük xidmətləri olmuşdur Sovet hakimiyyəti dövründə M. M. Nəvvabın yaratdığı kitabxananı Miriş ağa işlətmişdir. Daha sonralar Şuşa şəhərində daha 2 kitabxana: şəhər və uşaq kitabxanaları fəaliyyət göstərmişdir. == Haqqında == 1977-ci ilin may ayında Şuşa şəhər kitabxanasının fəaliyyəti genişləndirilərək Şuşa rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi (MKS) yaradılmışdır. Yaradılan zaman MKS 1 Mərkəzi Kitabxananı, 1 şəhər kitabxanasını, 17 kənd kitabxana filialını əhatə etmişdir. Sonralar əhali sayının artması, oxucu tələbatının çoxalması şəhərdə yeni şəhər, uşaq və gənclər filiallarının açılmasına şərait yaratmışdır. Rayon MKS-nin tərkibində 32 kitabxana binası mövcud olmuşdur. 1991-ci ilin məlumatına görə rayon MKS-də işçilərin sayı 103 nəfər, kitabxana fondunun ümumi həcmi 200 min nüsxə, oxucularının ümumi sayı 10 min nəfər təşkil etmişdir.